Haec cum animadvertisset, convocātō cōnsiliō omniumque ōrdinum ad id cōnsilium adhibitīs centuriōnibus, vehementer eōs incūsāvit: prīmum, quod aut quam in partem aut quō cōnsiliō dūcerentur sibi quaerendum aut cōgitandum putārent. Ariovistum sē cōnsule cupidissimē populī Rōmānī amīcitiam adpetīsse; cūr hunc tam temere quisquam ab officiō discessūrum iūdicāret? Sibi quidem persuādērī cognitīs suīs postulātīs atque aequitāte condiciōnum perspectā eum neque suam neque populī Rōmānī grātiam repudiātūrum. Quod sī furōre atque āmentiā impulsum bellum intulisset, quid tandem verērentur? Aut cūr dē suā virtūte aut dē ipsīus dīligentiā dēspērārent? Factum eius hostis perīculum patrum nostrōrum memoriā Cimbrīs et Teutonīs ā C. Mariō pulsīs cum nōn minōrem laudem exercitus quam ipse imperātor meritus vidēbātur; factum etiam nūper in Ītaliā servīlī tumultū, quōs tamen aliquid ūsus ac dīsciplīna, quam ā nōbīs accēpissent, sublevārint. Ex quō iūdicārī posse quantum habēret in sē bonī cōnstantia, proptereā quod quōs aliquamdiū inermēs sine causā timuissent hōs posteā armātōs ac victōrēs superāssent. Dēnique hōs esse eōsdem Germānōs quibuscum saepe numerō Helvētiī congressī nōn sōlum in suīs sed etiam in illōrum fīnibus plērumque superārint, quī tamen parēs esse nostrō exercituī nōn potuerint. Sī quōs adversum proelium et fuga Gallōrum commovēret, hōs, sī quaererent, reperīre posse diūturnitāte bellī dēfatīgātīs Gallīs Ariovistum, cum multōs mēnsēs castrīs sē ac palūdibus tenuisset neque suī potestātem fēcisset, dēspērantēs iam dē pūgnā et dīspersōs subitō adortum magis ratiōne et cōnsiliō quam virtūte vīcisse. Cui ratiōnī contrā hominēs barbarōs atque imperītōs locus fuisset, hāc nē ipsum quidem spērāre nostrōs exercitūs capī posse. Quī suum timōrem in reī frūmentāriae simulātiōnem angustiāsque itineris cōnferrent, facere arroganter, cum aut dē officiō imperātōris dēspērāre aut praescrībere vidērentur. Haec sibi esse cūrae; frūmentum Sēquanōs, Leucōs, Lingonēs subministrāre, iamque esse in agrīs frūmenta mātūra; dē itinere ipsōs brevī tempore iūdicātūrōs. Quod nōn fore dictō audientēs neque sīgna lātūrī dīcantur, nihil sē eā rē commovērī: scīre enim, quibuscumque exercitus dictō audiēns nōn fuerit, aut male rē gestā fortūnam dēfuisse aut aliquō facinore compertō avāritiam esse convictam. Suam innocentiam perpetuā vītā, fēlīcitātem Helvētiōrum bellō esse perspectam. Itaque sē quod in longiōrem diem conlātūrus fuisset repraesentātūrum et proximā nocte dē quārtā vigiliā castra mōtūrum, ut quam prīmum intellegere posset utrum apud eōs pudor atque officium an timor plūs valēret. Quod sī praetereā nēmō sequātur, tamen sē cum sōlā decimā legiōne itūrum, dē quā nōn dubitet, sibique eam praetōriam cohortem futūram. Huic legiōnī Caesar et indulserat praecipuē et propter virtūtem cōnfīdēbat māximē.
Notes
Translation
[凯撒]注意到这事后,召开了会议,并把每一个级别的百夫长召集到这个会议,严厉地责备他们:首先是因为他们认为自己应当询问、谋划去往哪里、以什么计划为指导。[2]阿瑞欧维斯图斯,在凯撒任执政官的时候,竭力争取罗马人的友情——为什么有人断定这人会如此轻率,违背职责?[3]他确信,在他的想法被呈现且条件的公平之所在被审视后,[阿瑞欧维斯图斯]不会拒绝他和罗马人[给予]的恩惠。[4]但是即便[这]被欲望和狂妄诱导的人发动了战争,他们到底要恐惧什么?为什么他们要或是对自己的勇力,或是对他本人的豪情绝望?[5]在我们父辈的记忆中,存着那些敌人[带来的]危险,在奇姆卜瑞人和条顿人被伽尤斯·马略(Gaius Marius)击溃的时候,兵士们看起来并不比他们的统帅本人值得更少的赞美;还有危险存在于最近意大利奴隶——而他们从我们这里获得的经验和训练起了某些帮助——的暴动中,[6]从这事件里,我们能够断定坚定本身有多么大的益处。那是因为那些[罗马人]毫无道理地在一段时间内害怕的没有武装的人,后来武装起来,而[罗马人]得了胜。[7]最后,这些人是那些赫珥威提依人不仅在自己的领土上,还在他们的领土上多次与之交过锋,并且通常会战胜的同样的人,而[赫珥威提依人]无法与我军匹敌。[8]如果还有任何[受]高卢人的败仗和逃跑刺激的人,这些人,倘若他们探寻[一番],就能发现,在高卢人因为战争的持续[而]疲惫不堪时,阿瑞欧维斯图斯却把自己藏在军营和沼泽中好几个月,不给他们机会[应战],在分散的[高卢人]已经对战斗绝望后,他突然进攻——他取胜,仰赖策略和计谋,而非勇力。[9]用这种伎俩对付当地人 和没有经验的人有效,[但]凭这伎俩,他无法再期待我军能被打败。[10]那些把他们自己的恐惧归因于粮食和路途险狭——[这是]伪饰——的人,行为傲慢,因为他们看起来或是对统帅的职责绝望,或是[想]指示 [凯撒]。[11]这些事情是由他关心的——色克瓦尼人、勒乌奇人(Leuci)、利恩戈内斯人提供粮食,而成熟了的粮食已经在田里了;关于路线[的事],他们在短时间内会有评判的。[12]至于[士兵]被描述为不会听命令的人,且不会举旗[前进],他不会被这些事刺激;事实上他知道,那些军队不听从[其]命令的人,或是因为恶行被告发,失去了好运,或是因为其他被揭发的罪行,贪污有据。[而]他自己的清白因他一贯的生活方式被洞悉,[他的]幸运因赫珥威提依之役被知晓。[13]因此,他把将要搁到后续日子中的事立刻做了,并在次日夜晚的第四更拔营,以能够尽早知晓究竟在他们中间是羞耻心和责任,还是恐惧更占上风。[15]而如果没有其他人跟从,凯撒仍会与唯一的第十军团前进,他对它毫不怀疑,而这个[军团]会成为他的统帅卫队。凯撒特别青睐这个军团并因为[他们的]勇力对这个军团极有信心。